| การรายงานและการแปลการทดสอบ |
ถ้า FEV1
ตกลงมาไม่ถึง 20% หลังจากใช้ความเข้มข้นสูงสุดของ methacholine (เช่น 16
mg/ml) แล้ว จึงรายงานว่า PC20> 16 mg/ml ถ้า FEV1
ลดต่ำลงกว่า 20% หลังจากหายใจด้วย diluent ก็ไม่ควรรายงานค่า PC20
เพียงแต่รายงานตามความเป็นจริง และไม่ได้ให้การทดสอบด้วย methacholine
| PC20 = | antilog [log C1 + (log C2 - log C1)(20-R1)] | |
| R2 - R1 |
| เมื่อ | C1 = | second to last methacholine concentration | |
| C2 = | final concentration
of methacholine concentration (Conc. ที่ทำให้ FEV1 ลดลงมากกว่าหรือเท่ากับ 20%) |
||
| R1 = | percent fall in FEV1 after C1 | ||
| R2 = | percent fall in FEV1 after C2 |
การใช้ exponential model ดีกว่า linear model[21] ในการ interpolation ระหว่าง concentration หรือ dose และนิยมใช้ PC20 มากกว่า PD20 เพราะคำนวนง่ายกว่าและไม่ยุ่งยากเท่ากับ PD20
โดยการสร้างกราฟ dose-response curve บน log scale ทำให้เห็นลักษณะของกราฟ ว่าอยู่ในตำแหน่งใด มีความชันมากน้อยเพียงใด ถึงแนวราบสูงสุด (plateau) หรือไม่ และสามารถวัดหาตำแหน่งของ dose หรือ concentration ของน้ำยา methacholine ที่ทำให้ FEV1 ลดลงร้อยละ 20 โดย interpolation ของตำแหน่งจุดสุดท้ายสองจุด ดังรูปที่ 9
 รูปที่ 9 แสดง dose-response curve และการคำนวณหาค่า PC20 |
ถ้าเราใช้ปริมาณ (dose) ของน้ำยา methacholine ในการสร้างกราฟ ค่าที่ได้จะเรียกว่า provocation dose (PD20) แต่ถ้าใช้ความเข้มข้น (concentration) ในการสร้างกราฟ ค่าที่ได้เรียกว่า provocation concentration (PC20)
แต่เดิมนั้นในกรณีที่ใช้ DeVibiss nebulizer and dosimeter ปริมาณของ methacholine ที่ผู้ทดสอบได้รับ นับเป็นจำนวนครั้งของการหายใจ (breath unit) ซึ่งกำหนดไว้ว่า 1 breath unit (Dose unit) เท่ากับหายใจ 1 ครั้ง ด้วย น้ำยา 1 มก/มล และการหายใจได้รับน้ำยาภายใน 1-3 นาที จะทำให้มีการสะสมน้ำยาในปอดเป็น accumulative dose จึงวัดค่าเป็น PD20 แต่ในปัจจุบัน ATS แนะนำให้ใช้เป็น PC20 เพราะระยะเวลาแต่ละ dose 5 นาที จึงไม่มีการสะสมของยา
บางครั้งการชั่ง nebulizer ก่อนและหลังผลิตละอองฝอย ทำให้ทราบว่าน้ำยาที่ใช้ไปในแต่ละครั้งเป็นปริมาณที่แน่นอน จึงคำนวนน้ำยา methacholine ที่ใช้ไปเป็น ug หรือ umole ได้ละเอียดยิ่งขึ้นและรายงานเป็น PD20 แต่การทำค่อนข้างยุ่งยากและไม่จำเป็น
สำหรับวิธี continuous flow โดย Wright nebulizer ระยะเวลาห่างกันทุก 5 นาที เชื่อว่าไม่มีน้ำยาสะสม จึงใช้เป็นค่า PC20 ในกรณีของ Reservior method นั้น ปริมาณละอองฝอยของน้ำยาที่ได้ ค่อนข้างแน่นอน โดยการชั่งกระเปาะ nebulizer ก่อน จึงทำให้ทราบปริมาณของน้ำยาที่ถูกใช้ไปจึงอาจรายงานเป็น PD20 หรือ PC20 ก็ได้ แต่นิยมรายงานเป็น PC20
แต่เดิมนั้นปริมาณ accumulation dose ของ methacholine มากที่สุดคือ 200 dose unit (breath unit) หรือความเข้มข้นสูงสุดคือ 25 มก/มล ในปัจจุบัน ATS เลิกใช้ breath unit แล้วและให้ใช้ความเข้มข้นสูงสุด 16 มก/มล โดยถ้า FEV1 ลดลงเท่ากับหรือมากกว่าร้อยละ 20 จาก post-diluent FEV1 จะถือว่าการทดสอบนั้นได้ผลบวก (positive test) คือผู้ทดสอบมีภาวะหลอดลมไวมากผิดปกติคือ PC20< 16 mg/ml ดังแสดงในตารางที่ 2-6
|
ลักษณะของกราฟในคนปกตินั้นพบว่า FEV1 แทบจะไม่ลดต่ำลงมาเลยและมีลักษณะเป็น plateau แม้ว่าจะใช้ความเข้มข้นของน้ำยาสูงมาก[22] ดังแสดงในรูปที่ 2-5 สำหรับผู้ที่มีหลอดลมไวมากผิดปกตินั้น ลักษณะของกราฟมักจะมีดังนี้
| - | กราฟอยู่ค่อนไปทางด้านซ้าย (shift to the left) | |
| - | กราฟมีความชันมาก (steep slope) | |
| - | มักไม่พบมีลักษณะโค้งลงตามแนวราบ (no plateau response) ดังกราฟ A และ B ในรูป 2-4 |
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยต่างๆ ที่ควรนำมาพิจารณาในการแปลผลของ PC20
| 1. | โอกาสที่จะเป็นโรคหืดในผู้ป่วยแต่ละคน เช่น อาการที่ได้จากการให้ผู้ทดสอบตอบแบบสอบถามก่อนการทดสอบ (Pretest questionnaire) |
| 2. | การที่มีภาวะหลอดลมอุดกั้นอยู่ก่อน เช่น ผู้ป่วยเป็น COPD |
| 3. | คุณภาพของการทำสมรรถภาพปอดของผู้ป่วยต้องดี เชื่อถือได้ |
| 4. | อาการของผู้ป่วยที่เกิดขึ้นเมื่อเสร็จการทดสอบ |
| 5. | สมรรถภาพปอดที่ดีขึ้นหลังจากได้ยาขยายหลอดลม |
| 6. | Sensitivity และ specificity ของการทดสอบวัดความไวหลอดลม |
Pretest probability คือ การใช้แบบสอบถามเพื่อดูความน่าจะเป็นของโรคหืด ก่อนที่จะทำการทดสอบ MCT และ Posttest probability คือ ความน่าจะเป็นโรคหอบหืด เมื่อพิจารณาทั้ง pretest และ ผลของ MCT ความแตกต่างระหว่าง pretest กับ posttest probability บ่งถึงความสำคัญของ MCT ดังนั้นจึงอาจจะช่วยหรืออาจ misleading ในการวินิจฉัยโรคได้
นอกจากนี้การแปลผลความไวของหลอดลม ต้องพิจารณาถึงความไวและความจำเพาะของการทดสอบนั้นด้วย ความไว (sensitivity) ของการทดสอบ MCT หมายถึงจำนวนร้อยละของผู้ป่วยโรคหอบหืดที่มีการทดสอบได้ผลบวก (positive test) ความจำเพาะ (specificity) ของการทดสอบ MCT หมายถึง จำนวนร้อยละของผู้ที่ไม่ได้เป็นโรคหืด ที่มีการทดสอบได้ผลลบ (negative test)้
การทดสอบความไวของหลอดลมได้ผลลบ หมายถึงการที่สมรรถภาพปอด FEV1 ไม่ลดลงถึง 20% เมื่อผู้นั้นได้รับการสูดน้ำยา methacholine ที่มีความเข้มข้นสูงสุด (16-25 mg/ml) ซึ่งโดยทั่วไปจะใช้ PC20 > 8-25 mg/ml และการทดสอบได้ผลบวกหมายถึง PC20< 8 หรือ 16 mg/ml ค่าที่เหมาะสมในการแบ่งระหว่างการทดสอบเป็นบวกและลบ (optimal cutoff point) ได้จากการใช้ receiver-operator characteristic (ROC) curve ซึ่งทำให้ค่า PC20 ที่ดีที่สุดในการแบ่งแยกระหว่างผู้ที่เป็นโรคหอบหืด และผู้ที่ไม่ใช่หอบหืด อยู่ในระหว่าง 8-16 mg/ml[23]
กรณีที่มีผลบวกเทียม (false-positive test) คือ PC20< 8 mg/ml แต่ผู้ป่วยไม่ได้เป็นโรคหืด อาจเกิดขึ้นเนื่องจากผู้ป่วยเป็น allergic rhinitis หรือ สูบบุหรี่ โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง (COPD) หรือภาวะอื่นๆ จะเห็นได้ว่า MCT นี้ค่อนข้างจะมีผลบวกเทียมในอัตราที่สูงมากจึงทำให้คุณค่าของ positive predictive value ค่อนข้างต่ำ ผู้ป่วย allergic rhinitis ประมาณ 30% จะตรวจพบว่า PC20 ต่ำในระดับ borderline BHR ดังนั้น ATS guideline จึงจัด PC20 ระหว่าง 4-16 mg/ml เป็น borderline BHR เพื่อจะได้ทำให้ค่าจำเพาะของการทดสอบดีขึ้น และนอกจากนี้การใช้แบบสอบถามก่อนการทดสอบความไวของหลอดลมที่เรียกว่า pretest probability of ashma จะทำให้ specificity ของการทดสอบดีขึ้น
สำหรับผลลบเทียม (false-negative test) ในกรณีที่ผู้ป่วยเป็นโรคหืดแต่ PC20 > 8-25 mg/ml พบได้น้อย[24] จึงทำให้ค่า negative predictive value มากกว่า 90% ถ้า pretest propability อยู่ในช่วง 30-70% ผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่จึงสรุปว่าถ้าการทดสอบ MCT ให้ผลลบก็สามารถจะบอกได้เลยว่าผู้นั้นไม่ได้เป็นโรคหืด แต่ก็ต้องพิจารณาถึงปัจจัย 3 ประการที่ทำให้ MCT negative ได้แก่
| 1. | ผู้ป่วยได้รับยา anti-inflammatory agent ทำให้ผู้ป่วยไม่มีอาการและ BHR ดีขึ้น แต่ถ้าผู้ป่วยยังมีอาการอยู่ก็ไม่น่าจะเป็นไปได้ |
| 2. | ในผู้ป่วยที่ไม่มีอาการเนื่องจากไม่ได้สัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้มานานแล้ว |
| 3. | ผู้ที่เป็น occupational asthma ที่เกิดจากการแพ้ antigen หรือ สารเคมีเพียงตัวใดตัวหนึ่ง ซึ่งจะมีอาการเฉพาะเวลาได้รับสัมผัสกับสารนั้นๆ เท่านั้น |
ในแง่การศึกษาทางระบาดวิทยา การใช้แบบสอบถาม pretest probability ในการถามประชากรทั่วไป โดยการเลือกแบบเดาสุ่ม จะเท่ากับเป็นการหาความชุกของโรคหืด ซึ่งค่าที่ได้จะค่อนข้างต่ำประมาณ 5 %[25,26] ในกรณีเช่นนี้ MCT ที่ได้ผลบวกจะค่อนข้างแม่นยำในการบ่งชี้ถึงว่าผู้นั้นเป็นโรคหืด
ในการศึกษาทางระบาดวิทยา เมื่อการทำการทดสอบความไวหลอดลมแล้วพบว่า ผู้ที่มี PC20 ระหว่าง 1-16 mg/ml และไม่มีอาการของหอบหืด อาจบ่งได้ว่า[27,28,29]
| 1. | ผู้นั้นเป็น mild intermittent asthma แต่ไม่รู้ว่าตัวเองเป็นโรคอยู่ |
| 2. | หลังได้รับการกระตุ้นผู้ป่วยอาจมีอาการอึดอัดแต่ไม่รู้ว่าผิดปกติ |
| 3. | ผู้นั้นไม่เคยออกกำลังกายหรือไม่เคยมีประสบการณ์ในสภาพแวดล้อมที่ทำให้หลอดลมตีบตัน |
| 4. | ผู้ที่มี mild BHR เกิดจากภาวะอื่น เช่น ภายหลังจากการติดเชื้อไวรัส การสูบบุหรี่ |
| 5. | ผู้ที่เป็น Subclinical (asymptomatic) asthma ซึ่งจะมีอาการของหืดในอนาคต เนื่องจากพบว่าประมาณ 15-45% ของผู้ที่มีภาวะหลอดลมไวแต่ไม่มีอาการ จะเกิดเป็นโรคหืดในอีก 2-3 ปี ต่อมา |
ในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการแสดงที่บ่งว่าเป็นโรคหอบหืด การทำ pretest probability จะได้ค่าสูงมากกว่าประชากรทั่วไป อย่างไรก็ตามถ้า pretest probability อยู่ระหว่าง 30-70% การทดสอบความไวของหลอดลมก็มีประโยชน์ เช่น PC20 1 mg/ml จะทำให้ posttest likelihood ประมาณ 90-98% แต่ถ้า pretest probability 30% และ PC20 4 mg/ml จะทำให้ posttest likelihood ประมาณ 70%
ถ้าแบบสอบถามก่อนทำการทดสอบ พบว่าผู้นั้นมีโอกาสเป็นโรคหืดประมาณ 30-70%
และ ค่า PC20 > 16 mg/ml ก็อาจกล่าวด้วยความมั่นใจว่าผู้ป่วยไม่น่าจะเป็นโรคหืด แต่ถ้าค่า PC20 < 1 mg/ml ก็บ่งว่าผู้ป่วยน่าจะเป็นโรคหืด แต่ถ้า PC20 อยู่ระหว่าง 1-16 mg/ml ก็ยากที่จะกล่าวได้ว่าผู้นั้นเป็นโรคหืดหรือไม่ อย่างไรก็ตามถ้าผู้ป่วยมีอาการเหมือนโรคหืดและ PC20 ต่ำก็น่าจะกล่าวได้ว่าผู้นั้นเป็นโรคหืดจริง
นอกจากนี้ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่อาจมีผลทำให้ BHR ดีขึ้นหรือแย่ลง ซึ่งปัจจัยต่างๆ ควรจะควบคุม เพื่อให้การทำการทดสอบความไวของหลอดลมนั้นดีที่สุด เท่าที่จะเป็นได้[30] ในกรณีที่ผู้ป่วยมีภาวะหลอดลมอุดตันอยู่แล้ว ก็ยากที่แปลผลของ PC20
การทำ MCT ซ้ำเพื่อความแน่ใจหรือดูผลของการรักษาต้องพิจารณาปัจจัยอื่นๆที่อาจมีผลทำให้ BHR ดีขึ้นหรือแย่ลง โดยควรจะพยายามควบคุมเพื่อให้การทำ MCT นั้นดีที่สุดเท่าที่จะเป็นได้ ปัจจัยต่างๆ ได้แก่
| 1. | การเพิ่งได้รับสัมผัสสารก่อภูมิแพ้จะมีผลต่อการทดสอบอย่างมาก |
| 2. | การเพิ่งได้รับสัมผัสสารเคมีก็มีผลต่อการทดสอบอย่างมาก |
| 3. | การใช้ยารักษาจะมีผลอย่างมากเช่นกัน |
| 4. | การติดเชื้อระบบการหายใจมีผลเล็กน้อย |
นอกจากนี้อาจพบการดื้อต่อยา methacholine ได้ในคนปกติถ้าการทดสอบนั้นทำซ้ำภายในระยะเวลาน้อยกว่า 24 ชั่วโมงแต่ไม่เกิดในผู้ป่วยโรคหอบหืด[31]