Postexposure prophylaxis ได้ผลในการป้องกันการติดเชื้อไวรัสเอดส์จริงหรือไม่

การศึกษาเพื่อพิสูจน์ประสิทธิภาพของยาต้านเอดส์ ในการป้องกันการติดเชื้อหลังเกิดอุบัติเหตุ (postexposure prophylaxis) จะต้องเป็นการศึกษาแบบไปข้างหน้า (prospective) โดยเปรียบเทียบกับกลุ่มที่ไม่ได้รับยาหรือได้รับยาหลอก บริษัท Burroughs Wellcome ผู้ผลิตยา AZT ได้เคยริเริ่มทำการศึกษาดังกล่าว (double-blind, placebo-controled trial) ในสหรัฐอเมริกา โดยความเห็นชอบของ National Institutes of Health ในปี พ.ศ. 2531 แต่ต้องเลิกล้มไปกลางคันหลังจากเริ่มต้นได้ไม่นาน เนื่องจากปัญหาหลายประการ ได้แก่ ความกังวลของบุคลากรที่สัมผัสเชื้อ ความล่าช้าในการติดต่อขอยาผ่านทางการศึกษานี้ ยา AZT ได้ผ่านการรับรองจากองค์การอาหารและยา สหรัฐอเมริกา ให้ใช้รักษาผู้ป่วยเอดส์แล้ว และสุดท้าย เนื่องจากอัตราการเสี่ยงของการติดเชื้อต่ำมาก โอกาสที่จะได้จำนวนผู้ป่วยเพียงพอที่จะแสดงความแตกต่างของกลุ่มที่ได้รับยาจริงกับยาหลอก คงเป็นไปได้ยาก ในขณะที่การศึกษาย้อนหลังของฝรั่งเศส อังกฤษ และอเมริกา นำทีมโดย CDC ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว แสดงแนวโน้มของการได้ประโยชน์จากการให้ยา โดยสามารถลดโอกาสการติดเชื้อได้ถึงร้อย-ละ 7917 และต่อมาเมื่อรวบรวมจำนวน exposed HCP โดยมีของอิตาลีร่วมด้วย รายงานตามหลังมาพบว่า ลดได้ถึงร้อยละ 8142 ในทางหนึ่ง ทีมนักวิจัยและนักสถิติของ CDC ได้ยืนยันว่า กระบวนการคำนวณได้เริ่มต้นจากการตั้งสมมติฐานและความพยายามที่จะ exclude AZT ออกไปจากปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อแล้ว แต่สุดท้ายต้องยอมรับว่า AZT มีส่วนเกี่ยวข้องกับโอกาสของการติดเชื้อจริงๆ46 ในขณะที่อีกทางหนึ่ง ก็มีผู้เชี่ยวชาญบางท่านให้ข้อสังเกตว่า กลุ่มผู้ป่วยที่ติดเชื้อได้มาจาก ข้อมูลรวมกันของ 4 ประเทศ บ่อยครั้งที่การถามประวัติเกี่ยวกับลักษณะการสัมผัสเชื้อ กระทำหลังจากทราบว่าติดเชื้อเรียบร้อยแล้ว ในขณะที่กลุ่มควบคุมที่สัมผัสเชื้อแต่ไม่ติดโรค เป็น HCP ในอเมริกาที่เข้าร่วมใน prospective CDC needlestick study ซึ่งการถามประวัติเหตุการณ์ที่เกิดอุบัติเหตุ ถูกกระทำโดยเร็วหลังเกิดเหตุไม่นาน และยังไม่รู้ผลการตรวจเลือด47 การคำนวณของ CDC ขั้นแรกโดยใช้ univariate analysis ไม่เห็นผลของ AZT ต่อเมื่อใช้ multivariate analysis เท่านั้น จึงสามารถแสดงความเกี่ยวข้องของการให้ยาที่มีผลต่อการติดเชื้อได้ ในกรณีแบบนี้ น้ำหนักของผลสรุปของการวิจัย ต้องถือว่า ‘highly questionable’48