โรคกลาก (Dermatophytosis, ringworm)

        เชื้อราชนิด dermatophyte ทำให้เกิดโรคในบริเวณที่มี keratin ได้แก่ ผิวหนังชั้นนอกสุด เส้นผมและเล็บ เกิดจากเชื้อ 3 genera คือ Trichophyton, Microsporum และ Epidermophyton ซึ่งอาศัยอยู่ในดิน คน และสัตว์ เชื้อทั้ง 3 ชนิดนี้ แยกจากกันโดยอาการทางคลินิกไม่ได้ ต้องอาศัยการเพาะเชื้อ

	Genus Trichophyton	ทำให้เกิดโรคได้ที่ผิวหนัง ผม และเล็บ
	Genus Microsporun	ทำให้เกิดโรคได้ที่ผิวหนัง และผม
	Genus Epidermophyton	ทำให้เกิดโรคได้ที่ผิวหนัง และเล็บ

        การจำแนกชนิดของเชื้อราในกลุ่ม dermatophyte แบ่งตามตำแหน่งที่เป็นดังนี้
 

3.1 Tinea capitis

        เป็นโรคกลากของหนังศีรษะและเส้นผม พบบ่อยในเด็ก พบได้น้อยหลังวัยรุ่น เชื่อว่าเกิดจากมี fatly acid ใน sebum ของวัยรุ่น ซึ่งจะหยุดยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อได้  ส่วนใหญ่จะเกิดจากเชื้อ  Trichophyton tousuran,  Microporum canis  และ  M. audouinii
อาการทางคลินิก

	ก. Kerion (Inflammatory type) มีลักษณะเด่นคือ หนังศีรษะเป็นก้อนนูน เป็นหนอง ขอบเขตชัดเจน (inflammatory boggy, granulomatous mass) มักมีต่อมน้ำเหลืองบริเวณใกล้เคียงโต ถ้าปล่อยไว้นาน จนรูขุมขนถูกทำลาย จะเกิด scarring alopecia ผู้ป่วยบางรายอาจมีผื่นขึ้นที่แขน ขา หน้า ตัว ด้วย  ซึ่งเป็น id reaction ต่อเชื้อรา
	ข. Gray patch ringworm (non inflammatory type) ลักษณะมีผมร่วงเป็นหย่อม หรือผมหักง่าย ขอบเขตชัดเจน หนังศีรษะมีสะเก็ดขอบยกนูนขึ้น มักเป็นที่บริเวณท้ายทอย

        ค. Black dot ringworm ลักษณะเส้นผมหักเป็นหย่อมๆ เห็นเป็นจุดดำตรงที่ผมหัก
การวินิจฉัย
        ลักษณะทางคลินิกร่วมกับการทำ KOH ที่เส้นผมจะพบ spore ในเส้นผมหรือนอกเส้นผม การส่อง Wood's light จะเรืองแสงสีเขียวในพวก M. audouinii และ M. canis
        การเพาะเชื้อจากเส้นผมและสะเก็ดที่ผิวหนังโดยใช้ Sabouraud's glucose agar กับ Mycosel agar
การวินิจฉัยแยกโรค
        - Alopecia areata  ผมร่วงเป็นหย่อมรูปกลมหรือรี หนังศีรษะปกติไม่มีสะเก็ด เส้นผมส่วนรากมีขนาดเล็กลง ทำให้เห็นผมเป็นลักษณะเครื่องหมายตกใจ
        - Trichotillomania  เกิดจากการที่เด็กดึงผมตัวเอง เห็นเส้นผมยาวสั้นไม่เท่ากัน รูปร่างเป็น bizarre shape แล้วแต่ผู้ป่วยดึง หนังศีรษะปกติ
        - Seborrheic dermatitis  เห็นเป็นผิวหนังแดงมี scale สีเหลือง มักเป็นที่บริเวณ vertex แต่ผมมักไม่ร่วง และมีรอยโรคที่บริเวณหัวคิ้ว และหลังหู ร่วมด้วย
        - Psoriasis  ผิวหนังแดง scale หนาสีขาว แต่ผมมักไม่ร่วง และมีรอยโรคบริเวณข้อศอก ข้อเข่า ร่วมด้วย
 

3.2 Tinea corporis (ring worm)

เป็นที่ลำตัวลักษณะเป็น papule สีแดงมี scale สีขาว เมื่อขยายขนาดขึ้นจะเห็นวงกลม หรือวงรี ขอบเขตนูนชัดเจน มี scale ที่ขอบตรงกลางเป็น patch สีจาง มี central clearing อาจพบลักษณะที่เป็น vesicular หรือ herpetiform lesion เห็นมีตุ่มน้ำใสจำนวนมาก ขึ้นที่บริเวณขอบของผื่น เมื่อตุ่มน้ำแตกออก จะเป็นสะเก็ดแทนที่ แล้วผื่นตรงกลางค่อยๆ หายไป แต่ขอบขยายขนาดขึ้น

การวินิจฉัย
        อาศัยลักษณะทางคลินิก ประกอบกับการขูด scale มาย้อม KOH และการเพาะเชื้อ
การวินิจฉัยแยกโรค
        - Nummular eczema  ผื่นมีลักษณะเป็นวงกลมบาง ครั้งมีน้ำเหลืองแห้งกรังอยู่ มีอาการคัน
        - Pityriasis rosea  โดยเฉพาะ herald patch เป็นวงกลมหรือรี มี collarette scale การทำ KOH ให้ผลลบ
        - Psoriasis  ผื่นนูนแดงมากกว่า scale หนากว่าสีขาว (silvery-white scale) เมื่อดึง scale จะมีเลือดออก (Auspitz's sign)
 

3.3 Tinea faciei

เป็นที่บริเวณหน้าลักษณะเหมือนกับ Tinea corporis

3.4 Tinea cruris

        เป็นที่ขาหนีบทั้ง 2 ข้างแต่มักไม่เป็นที่ scrotum พบมากในเด็กวัยรุ่นเพศชาย ลักษณะคล้ายกับ Tinea corporis
การวินิจฉัยแยกโรค
        - Candidiasis  ผื่นแดง ขอบเขตชัดเจน มักมี satellite lesion และมักเป็นที่ scrotum ด้วย
        -  Intertrigo  พบในคนอ้วนมากทำให้ผิวหนังมีการเสียดสีกัน เกิดการอักเสบเป็นผื่นแดง ทำ KOH ให้ผลลบ
        - Erythrasma  เกิดการติดเชื้อแบคทีเรีย Corynebacterium minutissimum ขอบเขตของผื่นมักไม่ชัดเจน และส่อง Wood's lamp จะเรืองแสงสี coral red
 

3.5 Tinea pedis

        เป็นที่เท้า พบมากในวัยรุ่น แบ่งเป็น 4 แบบคือ
        Interdigital type พบบ่อยที่สุด เป็นที่บริเวณง่ามนิ้วเท้า พบบ่อยที่นิ้วเท้าที่ 4-5 และ 3-4 ผิวหนังจะแดง แฉะ และเปื่อย อาจขยายไปใต้นิ้วเท้า และฝ่าเท้า อาจพบว่ามีการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนได้ด้วย ซึ่งเรียกว่า athlete's foot
        Chronic papulosquamous typeมักเป็น 2 ข้าง ลักษณะเป็น scale ทั่วๆ ไปมีการอักเสบน้อยมาก ถ้าเป็นทั้งเท้าเรียก moccasin type
        Vesicular หรือ vesiculobullous type   เห็นเป็น vesicle หรือ pustule ที่บริเวณ instep หรือตรงกลางของส่วนปลายเท้า
        Acute ulcerative type   พวกนี้จะพบว่าฝ่าเท้าเปื่อย มีแผลซึ่งมีน้ำเหลืองแฉะๆ มีกลิ่นเหม็นมาก เกิดจากการมีเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชนิดติดสีกรัมลบ
        นอกจากนี้ยังอาจพบลักษณะที่เป็น vesicle หรือ dyshidrotic like ที่มือและเท้า ซึ่งเป็น id reaction ซึ่งถ้านำไปเพาะเชื้อ จะไม่พบเชื้อรา ต่างกับพวก vesicular หรือ vesiculobullous type ที่เมื่อเพาะเชื้อ จะพบเชื้อ Trichophyton mentagrophyte var. interdigitale
การวินิจฉัยแยกโรค
        - Contact dermatitis   มักพบผื่นที่หลังเท้ามากกว่าฝ่าเท้า ผื่นมักคัน
        - Juvenile plantar dermatosis   เป็นผื่นแดง แห้งแตกที่ฝ่าเท้า ทำ KOH ไม่พบเชื้อ
        - Pustular psoriasis  ต้องแยกจาก vesicular type
 

3.6 Tinea unguium

หมายถึงการติดเชื้อ dermatophyte ที่เล็บ  แต่ Onychomyosis หมายถึงการติดเชื้อราตัวใดก็ได้  รวมทั้ง yeast          Tinea unguium แบ่งตามลักษณะที่เป็น 4 แบบคือ

        Distal subungual infection  พบบ่อยที่สุด เชื้อราเข้าทาง distal nabed และ hyponychium และมีการลุกลามขึ้นมาถึงใต้แผ่นเล็บ เห็นเป็นจุดสีขาว หรือเหลืองอ่อน เนื้อใต้เล็บนูนหนาขึ้น ทำให้เล็บหลุดจากเนื้อใต้เล็บ (Onycholysis)
        Superficial white nail  เป็นการติดเชื้อราที่ผิวบนของแผ่นเล็บ เห็นเป็นจุดสีขาวขุ่น เป็นที่เล็บเท้า
        Proximal subungual infection  เป็นการติดเชื้อที่ส่วนโคนเล็บ โดยเชื้อเข้าทาง proximal nailfold ก่อน ทำให้เล็บขาวขุ่น เปราะ
        Candida onychomycosis  พบในผู้ป่วยที่เป็น chronic mucocutaneous candidiasis มักเป็นทั้งเล็บมือ และเล็บเท้า เชื้อทำลายเล็บตลอดทั้งชั้น เห็นลักษณะเล็บขุ่น หนาขึ้น ไม่เรียบ สีมักเปลี่ยนเป็นสีเหลือง หรือสีน้ำตาล เนื้อรอบเล็บมักมีการอักเสบร่วมด้วย
การวินิจฉัย
        ลักษณะทางคลินิก ร่วมกับการส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการ ซึ่งต้องตัดเข้าไปจนถึงรอยต่อของส่วนที่เป็นโรค กับส่วนที่ปกติ เพื่อนำไปตรวจ KOH และเพาะเชื้อ ซึ่งถ้าเก็บตัวอย่างเพื่อส่งตรวจไม่ดี อาจให้ผลลบลวงได้
การวินิจฉัยแยกโรค
        - Psoriasis พบรอยโรคที่เล็บมือมากกว่าเล็บเท้า พบได้ทั้ง pitting nail, subungual hyperkeratosis, onycholysis และ oil spot มักมีรอยโรคที่บริเวณข้อศอก และข้อเข่าร่วมด้วย
        - Dystrophic nail จาก eczema จะพบผื่น eczema อยู่ที่ผิวหนังรอบเล็บ
        - โรคผิวหนังอื่นที่อาจพบรอยโรคที่เล็บร่วมด้วย เป็น Reiter's syndrome, Darrier's disease, Lichen planus, Exfoliative dermatitis และ Norwegian scabies ต้องตรวจร่างกายโดยละเอียด มองหารอยโรคที่ผิวหนัง
การรักษา
 
 

กลับหน้าแรก